การกำกับตรวจสอบสถาบันการเงินของ ธปท.

​​​ธนาคารแห่งประเทศไทยมุ่งรักษาเสถียรภาพของระบบสถาบันการเงิน โดยการกำกับตรวจสอบอย่างมีประสิทธิภาพโปร่งใสและสอดคล้องกับมาตรฐานสากล และส่งเสริมให้สถาบันการเงินมีธรรมาภิบาลและบริหารความเสี่ยงอย่างเหมาะสม

​ 

 การกำกับแบบรวมกลุ่ม (Consolidated Supervision)

​  1. สถาบันการเงิน

         1.1   ธนาคารพาณิชย์ที่จดทะเบียนในประเทศ

• ​ธนาคารพาณิชย์  
• ธนาคารพาณิชย์เพื่อรายย่อย   
• ธนาคารพาณิชย์ที่เป็นบริษัทลูกของธนาคารต่างประเทศ    

1.2   สาขาธนาคารต่างประเทศ    

1.3   บริษัทเงินทุน    

1.4   บริษัทเครดิตฟองซิเอร์      

• ธุรกิจบัตรเครดิต   
• ธุรกิจสินเชื่อส่วนบุคคลภายใต้การกำกับ   
• ธุรกิจ e-Payment  

  5. ผู้ประกอบธุรกิจตาม พ.ร.บ. ระบบการชำระเงิน
  6. ธุรกิจปัจจัยชำระเงินต่างประเทศ 

ธปท. ตรวจสอบตามที่ได้รับมอบหมายจากกระทรวงการคลัง

1. สถาบันการเงินเฉพาะกิจ    
2. บริษัทข้อมูลเครดิตแห่งชาติ​

1.  การตรวจสอบ ณ สถานที่ทำการของสถาบันการเงิน  (Onsite Examination) แบ่งเป็น 3 ประเภทดังนี้

• การตรวจสอบประจำปี (Annual exam) เพื่อประเมินความเสี่ยงโดยมุ่งเน้นธุรกรรมที่สำคัญ (Significant Activities : SA) ของ สง. เป็นหลัก รวมถึงประเมินความเพียงพอของเงินกองทุนและการกันเงินสำรอง ความสามารถในการหารายได้ ระบบบริหารตามหลักธรรมาภิบาล การปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ของ ธปท. ทั้งนี้ อาจตรวจสอบแบบเต็มรูปแบบ (Full Scope) หรือตรวจสอบแบบ Site Visit ในกรณีที่ไม่มีประเด็นสำคัญหรือไม่มีนัยสำคัญต่อระบบการเงิน

• การตรวจสอบและพบผู้บริหารสถาบันการเงิน เมื่อมีประเด็นสำคัญเฉพาะเรื่องที่ต้องติดตามใกล้ชิด (Ongoing Exam)

• การตรวจสอบเฉพาะเรื่องในธุรกรรมที่สำคัญต่อระบบสถาบันการเงินหรือเศรษฐกิจ โดยตรวจสอบสถาบันการเงินหลายแห่งพร้อมกัน (Thematic Exam)

2.  การวิเคราะห์และติดตามฐานะ (Monitoring and Analysis)

• ติดตามแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงฐานะการดำเนินงานของสถาบันการเงินและเสถียรภาพของระบบสถาบันการเงินอย่างใกล้ชิดและต่อเนื่อง โดยผสมผสานการวิเคราะห์ฐานะการเงินและการบริหารความเสี่ยง โดยใช้หลักมองไปข้างหน้า (Forward looking) และการวิเคราะห์แบบภาพรวม (Top Down) และรายแห่ง (Bottom Up)

• ประเมินฐานะและความเสี่ยงของธุรกรรมที่มีนัยสำคัญ โดยรวมถึงกลุ่มธุรกิจการเงินของสถาบันการเงิน (Consolidated Supervision) เพื่อประเมินผลกระทบต่อฐานะและความมั่นคงของสถาบันการเงินในอนาคต การประเมินความมีนัยสำคัญเทียบกับระบบ (Peer Comparison)

• ติดตามข้อมูลสำคัญที่อาจบ่งชี้สัญญาณของปัญหาได้ล่วงหน้า (Early Warning Indicators) อย่างใกล้ชิด เพื่อให้สามารถเตรียมการป้องกันหรือวางแนวทางแก้ไขปัญหาได้ล่วงหน้า

• จัดทำ Supervisory Plan เพื่อติดตามฐานะการดำเนินงานและความเสี่ยงของสถาบันการเงินอย่างใกล้ชิด ตลอดจนติดตามการปฏิบัติตามคำสั่งการอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้สามารถแก้ไขปัญหาได้ทันท่วงที

กระบวนการประเมินความเสี่ยงจะเริ่มจากการเข้าใจธุรกิจของ สง. เพื่อระบุธุรกรรมที่สำคัญ (Significant Activities : SA) ซึ่งมีผลกระทบต่อฐานะการเงิน ผลการดำเนินงาน กลยุทธ์และการบริหารงานของสถาบันการเงิน ได้แก่ ธุรกรรมด้านสินเชื่อ การบริหารเงิน การบริหารสินทรัพย์และหนี้สิน และระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ โดยยังคงหลักการพื้นฐานของการตรวจสอบตามแนวความเสี่ยง (Risk-based Supervision) อันเป็นแนวทางปฏิบัติที่เป็นมาตรฐานสากล ธุรกรรมที่สำคัญแบ่งได้เป็น 3 ประเภท ดังนี้

• ธุรกิจหลักของ สง. (Line of Business) เช่น สินเชื่อธุรกิจ, สินเชื่อ SMEs และ สินเชื่อรายย่อย

• กระบวนการดำเนินงานหลักของ สง. (Institution-wide Process) เช่น Treasury, IT Operation, Asset- Liability Management และ Strategic planning

• หน่วยธุรกิจหรือบริษัทในเครือ (Business Unit) เช่น สาขาต่างประเทศ และบริษัทในเครือ

กระบวนการประเมินความเสี่ยงแต่ละ SA จะพิจารณาจากความเสี่ยงที่มีอยู่ (Inherent Risk: IR) ของธุรกรรมนั้น ๆ และคุณภาพ
การจัดการเพื่อลดความเสี่ยงดังกล่าว (Quality of Risk Management: QRM) โดย QRM จะแบ่งเป็น 2 ระดับ คือ ระดับการปฏิบัติงานประจำวัน (Day to Day Operation) และระดับควบคุมดูแล (Oversight Function) ซึ่งประกอบด้วย 6 ด้าน ได้แก่ คณะกรรมการ สง. ผู้บริหารระดับสูง งานบริหารความเสี่ยง งานกำกับการปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ งานตรวจสอบภายใน และงานนำเสนอข้อมูลทางการเงินและข้อมูลเชิงบริหาร เพื่อให้มั่นใจว่าธุรกรรมของ สง. มีการดำเนินการที่สอดคล้องกับมาตรฐานและแนวปฏิบัติที่ดี  แต่ละ SA ภายหลังจากการจัดการความเสี่ยงแล้ว มีความเสี่ยงสุทธิ (Net Risk) คงเหลืออยู่ในระดับใด และเมื่อนำมา Net Risk ของทุก SA ของ สง. มาพิจารณารวมกันจะได้ความเสี่ยงรวมสุทธิ (Overall Net Risk) ของ สง. หลังจากนั้น จึงมาพิจารณาร่วมกับเงินกองทุน ความสามารถในการหารายได้ ธรรมาภิบาลและการปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ทางการ จะได้ระดับความเสี่ยงโดยรวม (Composite Rating) ของ สง. นั้น ๆ ซึ่งแสดงดังรูปด้านล่าง

​ธปท. เห็นถึงความสำคัญของการคุ้มครองสิทธิของผู้ใช้บริการทางการเงิน เพื่อให้ผู้บริโภคได้รับบริการที่เป็นธรรม ในปี 2559 จึงได้จัดตั้งฝ่ายคุ้มครองผู้ใช้บริการทางการเงิน เพื่อทำหน้าที่ออกหลักเกณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองผู้บริโภค ตรวจสอบการปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ในเรื่องดังกล่าว ตลอดจนรับเรื่องร้องเรียนและตอบข้อซักถามเกี่ยวกับการใช้บริการทางการเงินจากสถาบันการเงินและผู้ให้บริการทางการเงินอื่นที่ ธปท. กำกับดูแลและตรวจสอบ

• ​ควบคุมและกำกับดูแลให้สถาบันการเงินปฏิบัติตามกฎหมายและนโยบายของทางการ
• พิจารณาคำขออนุญาต คำขอผ่อนผันต่าง ๆ
• พิจารณาการให้ใบอนุญาตแก่สถาบันการเงินที่อยู่ภายใต้การกำกับ
• ตอบข้อซักถามชี้แจงหลักเกณฑ์หรือข้อกฎหมายให้สถาบันการเงินทราบ

สายกำกับสถาบันการเงิน มีหน้าที่รับผิดชอบในการพิจารณากำหนดมาตรการให้สถาบันการเงินที่มีปัญหาด้านฐานะการเงินและการดำเนินงาน ทำการปรับปรุงแก้ไขปัญหาที่กล่าวภายในเวลาที่กำหนด โดยนำเสนอมาตรการดังกล่าวต่อคณะอนุกรรมการพัฒนาการตรวจสอบสถาบันการเงิน และ/หรือ คณะกรรมการนโยบายสถาบันการเงิน เพื่อพิจารณาก่อนแจ้งสถาบันการเงินต่อไป โดย Relationship Manager ผู้รับผิดชอบดูแลสถาบันการเงินจะติดตามให้สถาบันการเงินมีการปรับปรุงแก้ไขตามคำสั่งการของธนาคารแห่งประเทศไทยอย่างใกล้ชิดและต่อเนื่อง 

กรณีที่สถาบันการเงินมีการปฏิบัติไม่ชอบด้วยกฎหมาย จะมีการนำเสนอต่อคณะทำงานกลั่นกรองการพิจารณาดำเนินการตามกฎหมาย เพื่อพิจารณาดำเนินการกับสถาบันการเงินและ/หรือผู้บริหารสถาบันการเงิน ก่อนจะนำเสนอต่อคณะทำงานการพิจารณาดำเนินการตามกฎหมาย (ทพม.) เพื่อพิจารณาดำเนินการตามกฎหมายต่อไป สำหรับ Non-bank กรณีมีการปฏิบัติไม่ชอบด้วยกฎหมายจะส่งฝ่ายกฎหมายพิจารณาแล้วส่งเจ้าหน้าที่ตำรวจ เพื่อให้พนักงานสอบสวนพิจารณาดำเนินคดีต่อไป

​การวางแผนงานและการติดตามผลการปฏิบัติงาน

สายกำกับสถาบันการเงินมีการวางแผนงานประจำปีและแผนกลยุทธ์ ซึ่งรวมถึงแผนการตรวจสอบสถาบันการเงินประจำปีเพื่อให้การปฏิบัติงานกำกับและตรวจสอบบรรลุวัตถุประสงค์ที่กำหนดและมีการจัดสรรทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ การวางแผนการตรวจสอบประจำปีจะดำเนินการตามนโยบายการกำกับตรวจสอบ เมื่อออกตรวจสอบแล้วจะมีการติดตามการปฏิบัติงานตามแผนการตรวจสอบเป็นประจำทุกเดือน แผนการตรวจสอบดังกล่าวอาจเปลี่ยนแปลงได้ในกรณีที่ฐานะและผลการดำเนินงานของสถาบันการเงินมีการเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญ

การบริหารทรัพยากรบุคคล

สายกำกับสถาบันการเงินให้ความสำคัญกับการพัฒนาผู้ตรวจสอบเป็นอย่างมาก ผู้ตรวจสอบจะได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่องทั้งหลักสูตรที่เป็นมาตรฐานของโรงเรียนผู้ตรวจสอบ และหลักสูตรพิเศษอื่น ๆ รวมถึงการสัมมนาหรือการบรรยายให้ความรู้เชิงวิชาการโดยวิทยากรผู้ทรงคุณวุฒิทั้งจากภายในและภายนอกประเทศ และองค์กรที่ทำหน้าที่กำกับดูแลสถาบันการเงินในประเทศที่พัฒนาแล้ว ทั้งนี้ ผู้ตรวจสอบที่ผ่านกระบวนการอบรมตามหลักสูตรมาตรฐานของโรงเรียนผู้ตรวจสอบของสายกำกับสถาบันการเงินและมีคุณสมบัติตามเกณฑ์แล้วจึงจะได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้ตรวจการสถาบันการเงิน