ด้วยวัตถุประสงค์ของเงินสำรองทางการที่ทำหน้าที่เป็น 'กันชน' เพื่อรองรับความผันผวนของระบบเศรษฐกิจไทย เงินสำรองทางการจึงต้องมี 'เพียงพอ' และ 'พร้อมใช้' หากมีความต้องการใช้เงินตราต่างประเทศ ทั้งจากการค้าขาย และการลงทุนของคนไทยและต่างประเทศ ซึ่งจะเห็นได้จากกระแสเงินทุนไหลเข้า/ออกที่เปลี่ยนแปลงไป

ธนาคารแห่งประเทศไทย มีหน้าที่บริหารจัดการเงินสำรองทางการ โดยยึดหลักการบริหารตามที่กฎหมายระบุไว้ 3 ประการ คือ

1. รักษามูลค่าของเงินสำรองทางการในรูปเงินตราต่างประเทศ (Security)

2. มีสภาพคล่องเพียงพอต่อการดำเนินนโยบายการเงินและนโยบายอัตราแลกเปลี่ยน (Liquidity)

3. ได้รับผลตอบแทนสูงสุดภายในระดับความเสี่ยงที่ยอมรับได้ (Risk-Adjusted Return)

เงินสำรองทางการจึงประกอบด้วยสินทรัพย์ต่างประเทศที่มีความมั่นคง สภาพคล่อง และการกระจายความเสี่ยงที่เหมาะสม เช่น พันธบัตรรัฐบาลต่างประเทศ ตราสารทุนต่างประเทศ ทองคำ เป็นต้น โดยไม่สามารถนับสินทรัพย์ภายในประเทศเป็นเงินสำรองทางการได้ ซึ่งตามมาตรฐานสากลที่ประเทศต่างๆ ใช้ในการรายงานฐานะ เงินสำรองทางการจะนับเฉพาะสินทรัพย์ต่างประเทศที่มีสภาพคล่องเป็นเงินสำรองทางการ

​คำจำกัดความของเงินสำรองทางการ

เงินสำรองทางการ คือ เงินตรา/สินทรัพย์ต่างประเทศของเศรษฐกิจไทยที่อยู่บนงบดุลของธนาคารแห่งประเทศไทย เพื่อรองรับความเสี่ยงในการทำธุรกรรมของเศรษฐกิจไทย และรักษาเสถียรภาพของระบบการเงินของประเทศ ให้ค่าเงินบาทยังสามารถรักษาอำนาจในการซื้อของเศรษฐกิจไทย (Global Purchasing Power) ซึ่งจะสร้างความเชื่อมั่นแก่นักลงทุนทั้งในไทยและต่างชาติ

 

ดังนั้น เงินสำรองทางการจึงทำหน้าที่เป็น ‘กันชน’ ให้กับระบบเศรษฐกิจของประเทศ เพื่อไม่ให้ความผันผวนจากภายนอกเข้ามาสร้างผลกระทบต่อธุรกิจไทย ซึ่งอาจจะกระทบกับอำนาจการซื้อของเศรษฐกิจไทยโดยรวมได้  

 

เงินสำรองทางการจึงเป็นตัวชี้วัดที่สำคัญที่ต่างชาติใช้ประเมินความมั่นคงและเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของประเทศ  

 ขนาดของเงินสำรองของประเทศไทย (พันล้านดอลลาร์ สรอ.)

เมื่อธุรกิจไทยส่งออกสินค้า คนต่างชาติมาท่องเที่ยวมากขึ้น หรือมีการลงทุนจากต่างประเทศ ทำให้ดุลบัญชีเดินสะพัดเกินดุล ความต้องการที่จะแลกเงินบาทก็จะมีมากขึ้น เงินบาทก็จะแข็งค่าขึ้น

เพื่อป้องกันไม่ให้เงินบาทแข็งค่าเร็วจนเกินไป ธนาคารกลางจะเข้าไปซื้อเงินตราต่างประเทศมาเก็บเป็นเงินสำรองทางการ และขายเงินบาทออกไป ทำให้ธนาคารกลางมีภาระหนี้สินมากขึ้นในจำนวนที่เท่ากัน ซึ่งธนาคารกลางจะต้องดูดซับเงินบาทดังกล่าวเพื่อรักษาระดับดอกเบี้ยระยะสั้นในตลาด

ดังนั้น การเพิ่มขึ้นของเงินสำรองทางการไม่ได้สะท้อนความมั่งคั่ง (Wealth) ของธนาคารแห่งประเทศไทยที่เพิ่มขึ้นแต่อย่างใด เพราะปริมาณเงินสำรองจะมาพร้อมกับภาระหนี้สินของธนาคารกลางที่เพิ่มขึ้นในจำนวนที่เท่ากัน

ในทางกลับกัน หากเกิดเหตุการณ์ที่นักลงทุนต่างประเทศถอนเงินลงทุนออกจากประเทศไทย หรือดุลบัญชีเดินสะพัดขาดดุล เงินสำรองทางการจะถูกนำมาใช้พยุงค่าเงิน เพื่อรักษาอำนาจในการซื้อของเศรษฐกิจไทย (Global Purchasing Power) ทำให้เงินสำรองทางการมีขนาดลดลง ซึ่งการมีเงินสำรองทางการที่มาก จะช่วยลดความเสี่ยง และผลกระทบของวิกฤตการณ์ค่าเงินของประเทศได้