​ธนาคารแห่งประเทศไทยได้กำหนดแนวปฏิบัติในการจัดทำ Quick Response Code (QR code) สำหรับการชำระเงินและการโอนเงิน โดยอ้างอิงกับข้อกำหนดการจัดทำ QR Code (Automatic Identification and Data Capture Techniques) ตามมาตรฐานสากล ISO/IEC 18004 และพัฒนาต่อจากมาตรฐาน Barcode ที่ ธปท. ได้กำหนดใช้ในปัจจุบันสำหรับการชำระเงินและการโอนเงิน เช่น การชำระเงินตามใบแจ้งหนี้ การโอนเงินระหว่างบุคคล การโอนเงินเพื่อชำระค่าสินค้าและบริการเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการให้บริการและการจัดการตามความเหมาะสม รวมถึงเพิ่มความสะดวกในการทำธุรกรรมการชำระเงินและการโอนเงิน อีกทั้ง ผู้ให้บริการการชำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์โดยอุปกรณ์เคลื่อนที่ยังสามารถใช้ QR Code มาพัฒนาบริการการชำระเงินและการโอนเงินให้เกิดความสะดวกแก่ผู้ใช้งานมากยิ่งขึ้น

แนวปฏิบัติในการจัดทำ Quick Response Code (QR Code)

​
ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ร่วมกับสำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (องค์การมหาชน) (สพธอ.) จัดทำมาตรฐานกลางข้อความการชำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ (National Payment Message Standard : NPMS) สำหรับการส่งข้อความการชำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ระหว่างผู้ใช้บริการ ซึ่งเป็นผู้ประกอบการภาคเอกชนหรือหน่วยงานภาครัฐ กับสถาบันการเงิน (Corporate to Financial Institution: C to FI) โดยการกำหนดโครงสร้างและรูปแบบรายการข้อมูลของข้อความการชำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ที่ใช้ในปัจจุบัน เช่น การโอนเงินระหว่างบัญชีในธนาคารเดียวกัน การโอนเงินระหว่างบัญชีข้ามธนาคารผ่านระบบชำระเงินรายย่อยครั้งละหลายรายการ (Bulk Payment) การโอนเงินระหว่างประเทศ เป็นต้น ให้อยู่ในรูปแบบและโครงสร้างเดียวกันเพื่อลดต้นทุนและเพิ่มประสิทธิภาพในการทำธุรกรรมการชำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์โดยรวมของประเทศ โดยอ้างอิงตามมาตรฐานสากล ISO 20022 ซึ่งเป็นมาตรฐานที่ธนาคารกลางในกลุ่มประเทศอาเซียนตกลงร่วมกันว่าจะนำไปใช้เป็นมาตรฐานเชื่อมโยงระบบการชำระเงินภายในภูมิภาค

คณะกรรมการธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (คธอ.) เห็นควรส่งเสริมให้มีการนำมาตรฐาน C to FI  ไปใช้เป็นแนวทางในการชำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ และเป็นการยกระดับและพัฒนาการทำธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ของประเทศ จึงได้ประกาศมาตรฐานฯ เลขที่ มธอ. 001-2555 เมื่อวันที่ 2 มกราคม 2556 สำหรับการทำธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ระหว่างผู้ใช้บริการกับสถาบันการเงิน อย่างไรก็ดี เพื่อให้มาตรฐาน C to FI สอดคล้องตามแนวทางการใช้งานของสากล (Common Global Implementation) และตอบสนองความต้องการของภาคธุรกิจมากยิ่งขึ้น ธปท. ได้ร่วมกับ สพธอ. ปรับปรุงและพัฒนามาตรฐาน C to FI  เพิ่มเติม และ คธอ. ได้ประกาศมาตรฐานฯ (ฉบับปรับปรุง) เลขที่ มธอ. 0001-2558 ทดแทนมาตรฐานฯ เลขที่ มธอ. 001-2555 โดยประกอบด้วย 8 ข้อความ ได้แก่ ข้อความโอนเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ ข้อความหักบัญชีเงินฝากอัตโนมัติ ข้อความรายงานสถานะคำสั่งที่เกี่ยวข้องกับการชำระเงิน ข้อความรายงานรายการโอนเงินหรือหักเงินในบัญชีเงินฝาก ข้อความแจ้งยอดคงเหลือในบัญชีเงินฝาก ข้อความแจ้งรายการโอนเงินหรือหักเงิน ข้อความโอนคืนเงินที่ได้หักบัญชีไปแล้ว และข้อความขอยกเลิกคำสั่งโอนเงินหรือหักบัญชี

นอกจากนี้ เพื่อส่งเสริมให้มีการนำมาตรฐาน C to FI ไปใช้งานโดยสามารถรองรับการรับส่งข้อความการชำระเงินระหว่างผู้ใช้บริการต้นทางกับผู้ใช้บริการปลายทางซึ่งอยู่คนละสถาบันการเงินในลักษณะ Straight Through Processing (STP) ธปท. จึงได้ร่วมกับ สพธอ. และบริษัท เนชั่นแนล ไอทีเอ็มเอ๊กซ์ จำกัด (มหาชน) (NITMX) จัดทำมาตรฐานข้อความสำหรับการชำระเงินรายย่อยครั้งละหลายรายการ (Bulk Payment) อ้างอิงตามมาตรฐาน ISO 20022 เพื่อให้เป็นมาตรฐานข้อความการชำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ระหว่างสถาบันการเงิน (Financial Institution to Financial Institution) ซึ่ง คธอ. ได้มีประกาศมาตรฐานฯ ข้อความระหว่างสถาบันการเงินสำหรับบริการชำระเงินรายย่อยครั้งละหลายรายการ (National Payment Message Standard - FI to FI Messages for Bulk Payment) เมื่อวันที่ 7 มีนาคม 2559 เลขที่ มธอ. 10-2559 จำนวน 4 ข้อความ ได้แก่ ข้อความระหว่างสถาบันการเงินเพื่อโอนเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ ข้อความระหว่างสถาบันการเงินเพื่อหักบัญชีเงินฝากอัตโนมัติ ข้อความระหว่างสถาบันการเงินเพื่อรายงานสถานะคำสั่งที่เกี่ยวข้องกับการชำระเงิน และข้อความระหว่างสถาบันการเงินเพื่อโอนคืนเงินที่ได้ชำระดุลไปแล้ว

ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้ปรับปรุงมาตรฐานเช็คฉบับใหม่ขึ้นมา เพื่อให้ธนาคารสมาชิกตลอดจนผู้เกี่ยวข้องที่มีส่วนร่วมในการจัดทำหรือพิมพ์เช็ค ได้ดำเนินการไปในทิศทางเดียวกัน และสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของการปรับปรุงมาตรฐานเช็ค

มาตรฐานเช็คและเอกสารประกอบในระบบการหักบัญชีเช็คอิเล็กทรอนิกส์ระหว่างธนาคารที่กำหนดขึ้นนี้ เป็นแนวทางและข้อปฏิบัติเกี่ยวกับองค์ประกอบที่สำคัญของเช็คและเอกสารประกอบอื่นๆ ที่จำเป็นต้องจัดทำหรือพิมพ์ให้เป็นไปตามขอบเขตและข้อจำกัดที่กำหนดไว้ เพื่อให้การใช้เช็คในระบบเป็นมาตรฐานเดียวกันทั้งระบบ สามารถดำเนินการได้อย่างราบรื่นไม่ติดขัด มีประสิทธิภาพมากขึ้น และเพื่อเป็นการเตรียมการรองรับการพัฒนาระบบการหักบัญชีเช็คด้วยภาพเช็ค (Imaged Cheque Clearing System) อันเป็นประโยชน์โดยตรงต่อระบบการเรียกเก็บเงินตามเช็คของธนาคารและลูกค้าประชาชนผู้ใช้บริการ รวมทั้งระบบเศรษฐกิจโดยรวมของประเทศ

วัตถุประสงค์สำคัญของการกำหนดมาตรฐานเช็คและเอกสารประกอบ กล่าวคือ

1. เพื่อให้ผู้เกี่ยวข้องมีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับการออกแบบเช็ค การจัดทำ
   Code Line การใช้เช็ค และเอกสารประกอบอื่นๆ ที่ใช้ร่วมกับเช็ค ให้สามารถนำไปปฏิบัติได้อย่างถูกต้องเป็นมาตรฐานเดียวกัน ไม่สร้างปัญหาและเป็นอุปสรรคกับกระบวนการ และขั้นตอนงานในระบบการหักบัญชีเช็คระหว่างธนาคาร

2. เพื่อให้เช็คซึ่งพิมพ์ด้วยหมึกแม่เหล็ก (Magnetic Ink Character Recognition E13B) สามารถอ่านด้วยเครื่องอ่านและคัดแยกเช็คได้อย่างถูกต้องแม่นยำและรวดเร็ว

3. เพื่อเตรียมการรองรับการพัฒนาระบบการหักบัญชีเช็คด้วยภาพเช็ค (Imaged Cheque Clearing System) ซึ่งเป็นการแลกเปลี่ยนภาพเช็คในกระบวนการเรียกเก็บแทน
   ตัวเช็ค ให้เป็นรากฐานที่สำคัญในการพัฒนาและขยายขอบเขตการให้บริการเรียกเก็บเงินตามเช็คทั่วประเทศ

ข้อมูลที่เกี่ยวข้อง

มาตรฐานเช็ค