แผนพัฒนาระบบสถาบันการเงิน
ระยะที่ 1 (พ.ศ. 2547 – 2551)
เพื่อให้ระบบสถาบันการเงินมีประสิทธิภาพและเสถียรภาพ มีการแข่งขันของผู้ให้บริการ มีการกระจายบริการทางการเงินสู่ประชาชนที่มีศักยภาพทั้งประเทศอย่างทั่วถึง รวมทั้งเพื่อให้ผู้บริโภคได้รับความคุ้มครองและเป็นธรรม
ระบบเศรษฐกิจของประเทศไทยมีลักษณะ Dual economy ประกอบด้วยภาคอุตสาหกรรมที่มีพัฒนาการค่อนข้างสูง และภาคเศรษฐกิจอื่นๆ ภายนอกกรุงเทพฯ ซึ่งเป็นแหล่งจ้างงานมากกว่าครึ่งหนึ่งของแรงงานทั้งประเทศ แต่ในระยะเวลาที่ผ่านมา ระบบสถาบันการเงินของไทย ยังเน้นการให้บริการทางการเงินแก่กลุ่มที่มีพัฒนาการทางเศรษฐกิจค่อนข้างมาก และยังไม่ให้ความสำคัญในการให้บริการทางการเงินแก่กลุ่มที่ยังด้อยโอกาสเท่าใดนัก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ประชาชนในต่างจังหวัด รวมถึงธุรกิจขนาดย่อย (Micro Enterprises) ยังไม่ได้รับบริการทางการเงินอย่างทั่วถึงและธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SMEs) ยังคงต้องการได้รับบริการทางการเงินที่ดีขึ้น
นอกจากนี้ วิกฤตเศรษฐกิจเมื่อปี พ.ศ. 2540 ได้ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของระบบสถาบันการเงินต่อเศรษฐกิจของประเทศโดยรวม รวมทั้งตระหนักถึงสิ่งที่ระบบสถาบันการเงินไทยสามารถปรับปรุงให้ดีขึ้นได้ เช่น การพัฒนาประสิทธิภาพของสถาบันการเงิน และการปรับความ
สมดุลในระบบการเงินโดยการพัฒนาตลาดทุนควบคู่กันไปกับการพัฒนาระบบสถาบันการเงิน
ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) จึงเล็งเห็นความสำคัญของการกำหนดแนวทางในการพัฒนาระบบสถาบันการเงินที่แน่ชัด และได้เริ่มจัดทำแผนพัฒนาระบบสถาบันการเงิน (แผนพัฒนาฯ) ตั้งแต่ต้นปี 2545 ซึ่งประกอบด้วยเป้าหมาย/วิสัยทัศน์ กลยุทธ์ และแผนการดำเนินการเพื่อใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาระบบสถาบันการเงินไทยและในการกำหนดนโยบายสถาบันการเงินในระยะ 5 - 10 ปี ข้างหน้า โดยเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2545 ธปท.ได้ตั้งคณะกรรมการจัดทำแผนพัฒนาระบบสถาบันการเงิน (กผส.) โดยมีผู้แทนจากรัฐบาล หน่วยงานกำกับสถาบันการเงิน (ธปท. สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (กลต.) และ กรมการประกันภัย) ผู้แทนจากภาคการเงิน ผู้แทนจากลูกค้าและประชาชน รวมทั้งผู้ทรงคุณวุฒิเพื่อกำหนดวิสัยทัศน์และแนวทางการพัฒนาระบบสถาบันการเงิน
กผส. ได้กำหนดวิสัยทัศน์ของแผนพัฒนาฯ 1 ไว้ 3 ประการ คือ
(1) ต้องการให้ระบบสถาบันการเงินไทยมีการให้บริการทางการเงินอย่างทั่วถึงทั้งด้านคุณภาพและปริมาณสำหรับผู้ใช้บริการที่มีศักยภาพ (Potential users) โดยไม่มีความแตกต่างระหว่างผู้ใช้บริการกลุ่มต่างๆ ระหว่างในเมืองและนอกเมือง
(2) ระบบสถาบันการเงินต้องมีประสิทธิภาพ เสถียรภาพ สามารถแข่งขันได้ และองค์ประกอบของระบบการเงินทั้งในส่วนของสถาบันการเงิน ตลาดตราสารหนี้ และตลาดตราสารทุนที่ค่อนข้างสมดุล
(3) ผู้บริโภคจะต้องได้รับความคุ้มครองและความเป็นธรรม
ในการร่างแผนพัฒนาฯ 1 ธปท. ได้ยึดถือวิสัยทัศน์ของระบบสถาบันการเงินไทยทั้ง 3 ประการเป็นหลัก และได้ทำการวิเคราะห์หาสาเหตุของปัญหาในระบบสถาบันการเงินในรายละเอียด ซึ่ง ธปท. ได้นำผลการศึกษาวิเคราะห์ดังกล่าวไปใช้ประกอบการพิจารณากำหนดแนวทางและมาตรการในด้านต่างๆ เพื่อพัฒนาระบบสถาบันการเงิน สรุปได้ดังนี้
(1) มาตรการส่งเสริมการให้บริการทางการเงินอย่างทั่วถึง ดังนี้
(1.1) วางแนวทางส่งเสริมการให้บริการทางการเงินระดับรากหญ้าเพื่อแก้ไขปัญหาการขาดโอกาสเข้ารับบริการทางการเงินของผู้มีรายได้น้อย
(1.2) ขยายบทบาทธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร ให้เป็นสถาบันการเงินเพื่อการพัฒนาชนบท เพื่อให้ความช่วยเหลือทางการเงินแก่ประชาชน และชุมชนในชนบทตลอดจนองค์กรอื่นๆ เช่น สหกรณ์ องค์กรปกครองท้องถิ่น กองทุนหมู่บ้าน และวิสาหกิจชุมชนเป็นต้น
(1.3) ส่งเสริมสถาบันการเงินให้บริการทางการเงินแก่ผู้มีรายได้น้อยเพิ่มขึ้น
(2) มาตรการส่งเสริมประสิทธิภาพระบบสถาบันการเงิน
(2.1) จัดรูปแบบและบทบาทของสถาบันการเงินให้มีความชัดเจน ทั้งนี้ เพื่อให้ระบบสถาบันการเงินสามารถตอบสนองต่อความต้องการของประชาชนได้ดีขึ้น มีประสิทธิภาพมากขึ้นลดความซ้ำซ้อนจากการมีสถาบันการเงินหลากหลายประเภทที่ให้บริการแบบเดียวกันแก่ลูกค้ากลุ่มเดียวกันในระบบ และสอดรับกับสภาพการณ์ปัจจุบัน รวมทั้งแนวโน้มในอนาคต ดังนี้
(2.1.1) จัดระเบียบสถาบันการเงินไทย
(2.1.2) จัดระเบียบสถาบันการเงินต่างประเทศ
(2.1.3) นโยบายสถาบันการเงิน 1 รูปแบบ (One Presence)
(2.1.4) การให้แรงจูงใจสำหรับการให้สินเชื่อแก่ประชาชนรายย่อยและวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม
(2.2) ให้มีกฎ ระเบียบที่ส่งเสริมประสิทธิภาพการดำเนินงานของสถาบันการเงิน ดังนี้
(2.2.1) ปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานเพื่อสนับสนุนการปรับปรุงประสิทธิภาพของสถาบันการเงิน
(2.2.2) แก้ไขอุปสรรคต่อการควบรวมกันระหว่างสถาบันการเงินทางด้านภาษี
(2.2.3) การพิจารณาผ่อนปรนกฎเกณฑ์ที่ขัดขวางการพัฒนาประสิทธิภาพของสถาบันการเงิน
(2.2.4) เสริมสร้างความเข้มแข็งให้แก่สถาบันการเงิน
(2.2.5) ส่งเสริมให้กลไกตลาดทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ
(3) มาตรการดูแลผู้บริโภค
● ให้สถาบันการเงินแต่ละแห่งจัดให้มีกระบวนการร้องเรียนของผู้บริโภคอย่างชัดเจน
● ส่งเสริมให้มีการเปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับบริการทางการเงินในลักษณะที่ง่ายต่อการเข้าใจและการเปรียบเทียบของผู้บริโภค
● ติดตามการเปิดเผยข้อมูลสถานะและผลการดำเนินงานของสถาบันการเงินให้เป็นไปตาม International Standard
นับตั้งแต่ ปี 2546 การจัดทำแผนพัฒนาระบบสถาบันการเงิน มีจุดมุ่งหมายที่แตกต่างจากแผนพัฒนาระบบสถาบันการเงินฉบับปี 2535 ซึ่งมีจุดมุ่งหมายที่จะพัฒนาประเทศไทยให้เป็นศูนย์กลางการค้า การลงทุน และการเงินในภูมิภาค ดังเช่นประเทศสิงคโปร์ หรือ ฮ่องกง โดยการจัดทำแผนพัฒนาระบบสถาบันการเงินฉบับนี้ เริ่มต้นจากการสำรวจความต้องการของประชาชนเป็นหลัก ว่าผู้ใช้บริการทางการเงินในปัจจุบันได้รับการตอบสนองอย่างไร พอเพียงหรือไม่ มีความต้องการบริการทางการเงินอะไร และมีปัญหาอะไรในการใช้บริการทางการเงินในปัจจุบัน โดยที่การส่งเสริมบริการทางการเงินที่ให้กับประชาชนจะส่งผลดีต่อระบบเศรษฐกิจ และระบบสถาบันการเงินในที่สุด
ประชาชนจะได้รับบริการจากสถาบันการเงินที่ดีขึ้นทั้งในแง่ปริมาณและคุณภาพอันเนื่องมาจากมาตรการส่งเสริมและสนับสนุนต่างๆ
ด้านปริมาณ : ประชาชนทุกกลุ่มจะได้รับบริการทางการเงินพื้นฐานจากผู้ให้บริการทางการเงินที่เหมาะสมกับความต้องการอย่างเท่าเทียมกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มผู้มีรายได้น้อยและธุรกิจรายย่อย (SME) ซึ่งสามารถเข้าถึงบริการทางการเงินที่จําเป็นได้มากขึ้น
ด้านคุณภาพ : ประชาชนจะได้รับบริการทางการเงินที่มีคุณภาพดีขึ้น ทั้งด้านราคา ความหลากหลาย และคุณภาพการให้บริการอื่นๆ เพราะสถาบันการเงินมีการพัฒนาประสิทธิภาพในการให้บริการที่ดียิ่งขึ้น ทั้งนี้เนื่องมาจากแรงผลักดันที่จะปรับปรุงประสิทธิภาพการดําเนินการภายในสถาบันการเงินเอง ประกอบกับภาวะการแข่งขันที่สูงขึ้นและการจะเปิดโอกาสให้มีผู้เล่นรายใหม่เข้ามาในระบบในอนาคต
1. สามารถแข่งขันได้เท่าเทียมกับสถาบันการเงินอื่น ลดข้อจํากัดด้านขอบเขตการประกอบธุรกิจผ่านการการจัดรูปแบบและบทบาทของสถาบันการเงิน เช่น สถาบันการเงินไทย บริษัทเงินทุน/บริษัทเครดิตฟองซิเอร์ ที่เปิดดําเนินการและมีคุณสมบัติเหมาะสมสามารถขอยกระดับเป็น ธพ. ซึ่งสามารถประกอบธุรกรรมทางการเงินได้เกือบทุกประเภท สง.ต่างประเทศสามารถขอยกระดับเป็น Subsidiary ที่สามารถมีสาขาได้เพิ่มขึ้น
2. สถาบันการเงินมีการพัฒนาประสิทธิภาพและความสามารถในการแข่งขันอยู่ตลอดเวลา โดยมีกฎระเบียบที่ส่งเสริมประสิทธิภาพการดําเนินงานของสถาบันการเงิน ทั้งด้านการเสริมสร้างความเข้มแข็งให้แก่สถาบันการเงิน การปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานเพื่อสนับสนุนการพัฒนาประสิทธิภาพของสถาบันการเงิน และการผ่อนปรนกฎเกณฑ์ที่ขัดขวางการพัฒนาประสิทธิภาพของสถาบันการเงิน จะช่วยให้สถาบันการเงินสามารถตอบสนองความต้องการของลูกค้าได้ดีขึ้นและสามารถอยู่รอดได้ภายใต้สภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา นอกจากนี้การส่งเสริมให้กลไกตลาดทํางานอย่างมีประสิทธิภาพ โดยการเปิดโอกาสให้ผู้เล่นรายใหม่ที่มีคุณสมบัติเหมาะสมสามารถเข้ามาในระบบได้ในอนาคต ผู้เล่นปัจจุบันสามารถแข่งขันได้อย่างเท่าเทียมกัน และผู้เล่นที่ไม่เข้มแข็งสามารถออกจากระบบได้โดยไม่ส่งผลต่อความมั่นคงของระบบ รวมทั้ง มีบริการทางการเงินจากตลาดทุนที่สามารถใช้ทดแทนบริการทางการเงินจากสถาบันการเงินได้ดี