บทสรุปผู้บริหาร

    ในยุคที่เทคโนโลยีช่วยให้การใช้ชีวิตสะดวกมากขึ้น แต่มิจฉาชีพกลับใช้เป็นช่องทางในการพัฒนากลยุทธ์การหลอกลวงให้ซับซ้อน และแนบเนียนมากขึ้น การใช้เพียงคำเตือนอย่างเดียวจึงไม่เพียงพออีกต่อไป เพราะแม้จะมีข่าวเตือนภัยอยู่บ่อยครั้ง แต่ผู้คนก็ยังคงตกเป็นเหยื่อของมิจฉาชีพ บทความนี้จึงชวนผู้อ่านตั้งคำถามว่า "ทำไมคนถึงยังโดนหลอก ทั้งที่ไม่น่าโดนหลอก?" และเสนอคำตอบผ่านมุมมองของเศรษฐศาสตร์พฤติกรรมและจิตวิทยาการตัดสินใจ โดยเน้นให้เห็นว่า "พฤติกรรมลำเอียง" (Behavioral Bias) ที่เกิดจากข้อจำกัดของสมองมนุษย์ (Cognitive Bias) เช่น ความกลัวการสูญเสีย ความโลภจากผลตอบแทนที่สูง หรือแม้แต่ความไว้ใจจากความสัมพันธ์ปลอม ๆ ล้วนเป็นช่องโหว่ที่มิจฉาชีพใช้เป็นเครื่องมือในการควบคุมเหยื่ออย่างมีประสิทธิภาพ 

    โดยอธิบายผ่าน ระบบสมอง 2 ระบบ คือ ระบบคิดเร็ว และระบบคิดช้า ซึ่งสมองที่คิดเร็วเป็นระบบที่จะมักใช้ความรู้สึกหรือความเคยชินในการตัดสินใจ “อย่างเร็ว ๆ” ด้วยการเรียนรู้และจดจำสิ่งที่ทำบ่อย ๆ และสร้างเป็นคำสั่งทางลัดแทนการคิดช้า ๆ ที่เป็นระบบเพื่อประหยัดพลังงานของสมอง ด้วยระบบการทำงานของสมองแบบนี้ เราจึงมักจะไม่คิดให้ถี่ถ้วนก่อนการตัดสินใจในบางครั้ง สิ่งนี้ส่งผลให้เราแสดงพฤติกรรมลำเอียง (Behavioral Bias) ออกมาบ่อย ๆ จนนำไปสู่การถูกหลอก

    บทความนี้ยังชี้ให้เห็นว่า การหลอกลวงไม่ได้เกิดจากความ "ประมาท" ของเหยื่อ แต่เกิดจากธรรมชาติของมนุษย์ที่มีอารมณ์ และความรู้สึก ซึ่งเมื่อมิจฉาชีพใช้สิ่งเหล่านี้เป็นเครื่องมือในการสร้างสถานการณ์จึงทำให้เหยื่อตัดสินใจผิดพลาด โดยเฉพาะเมื่อ "ขาดสติ" เพราะใช้สัญชาตญาณในการตัดสินใจแทนการคิดอย่างมีเหตุผลถูกบดบังไป ดังนั้น "การมีสติ" คือภูมิคุ้มกันที่ดีที่สุด ในการป้องกันภัยทางการเงิน ไม่ใช่แค่การจำกลโกง แต่คือการเข้าใจธรรมชาติของความเป็นมนุษย์ ฝึกสังเกตพฤติกรรมลำเอียง และตั้งคำถามกับการตัดสินใจของตัวเองเช่น "เราคิดเร็วเกินไปหรือไม่?" "เราเชื่อเพราอะไร?" รวมถึงการพูดคุยแลกเปลี่ยนกับคนที่ไว้ใจ เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันทางสังคมในยุคที่การสื่อสารผ่านข้อความไม่สามารถสะท้อนเจตนาได้อย่างแท้จริง ท้ายที่สุด บทความนี้ไม่ได้เพียงแค่เตือนภัย แต่ยังเป็นแนวทางในการสร้างความเข้าใจใหม่ว่า "การไม่โดนหลอก" ไม่ใช่เรื่องของความฉลาด แต่คือเรื่องของการรู้เท่าทันตัวเอง และใช้สติเป็นเครื่องมือในการตัดสินใจอย่างรอบคอบในทุกสถานการณ์

บทความนี้เป็นข้อคิดเห็นส่วนบุคคล ซึ่งไม่จำเป็นสอดคล้องกับข้อคิดเห็นของธนาคารแห่งประเทศไทย