BOT Communication Hackathon 2023
สื่อสารอย่างสร้างสรรค์ ให้รู้เท่าทันภัยการเงิน

ภัยการเงิน ภัยใกล้ตัวที่ประชาชนทุกคนมีความเสี่ยงที่จะตกเป็นเหยื่อ โดยไม่จำกัดเพศ วัย ฐานะ หรือระดับการศึกษา แม้ว่าปัจจุบันนี้ทุกภาคส่วนต่างออกมาช่วยกันเตือนภัยจากมิจฉาชีพเหล่านี้ผ่าน หลายช่องทาง แต่ก็ยังมีเหยื่อผู้เสียหายเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องจากกลโกงใหม่ ๆ จึงเป็นที่มาของโจทย์ที่ว่า แล้วจะสื่อสารเพื่อสร้างความตระหนักรู้และรับมือกับภัยการเงินเหล่านี้อย่างไร

 

โครงการแข่งขันออกแบบการสื่อสารอย่างสร้างสรรค์ (BOT Communication Hackathon) เป็นหนึ่งในกิจกรรมสำคัญของธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ในปี 2566 ซึ่งจัดขึ้นภายใต้หัวข้อ “รู้เท่าทันภัยการเงิน” โดยได้แข่งขันเสร็จสิ้นไปแล้วเมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม 2566 ที่ผ่านมา ซึ่งผู้เข้าแข่งขันได้นำเสนอผลงานต่าง ๆ ที่น่าสนใจมากมาย สามารถนำมาปรับใช้ให้เกิดประโยชน์จริงในยุคที่ภัยการเงินเป็นเรื่องใกล้ตัว 

hackathon

กระตุกให้ตระหนัก-ระวังมิจฉาชีพหลอก

 

    วัตถุประสงค์สำคัญของโครงการคือเพื่อสร้างความตระหนักรู้ให้แก่ประชาชนทุกเพศ ทุกวัย ทุกอาชีพ ให้รู้เท่าทันมิจฉาชีพ มีภูมิคุ้มกันและสามารถระมัดระวังตนจากการถูกหลอกได้ ขณะเดียวกันยังมีเป้าหมายให้ประชาชนได้ทราบแนวทางการปฏิบัติตนเมื่อถูกหลอกหรือเผชิญกับภัยการเงิน ผู้เข้าแข่งขันจึงต้องออกแบบแผนการสื่อสารและวิธีการที่จะช่วยกระตุกเตือน และกระตุ้นต่อมให้ประชาชนตระหนัก ระมัดระวัง รู้วิธีการป้องกัน มีความรอบคอบ มีสติ และไม่ตกเป็นเหยื่อของแก๊งมิจฉาชีพ

205 ทีมร่วมแข่งขัน 

 

โครงการนี้ได้รับความสนใจ และมีผู้สมัครซึ่งเป็นกลุ่มคนรุ่นใหม่เข้าร่วมกิจกรรมถึง 205 ทีม มีทั้งนักเรียน นักศึกษา และคนที่อายุไม่เกิน 30 ปี ทีมงานได้คัดเลือกผู้ผ่านเข้ารอบแรก 20 ทีม ผู้สมัครและผู้ผ่านเข้ารอบส่วนมากเป็นนักเรียนนักศึกษา ซึ่งสอดคล้องกับวัตถุประสงค์โครงการที่ต้องการรับฟังความเห็นของคนรุ่นใหม่ ที่มีศักยภาพในการเป็น content creator ที่สร้างสรรค์และทันสถานการณ์อยู่เสมอ

 

ในการนำเสนอผลงานของผู้เข้ารอบ 10 ทีมสุดท้ายต่อกรรมการที่เป็นผู้เชี่ยวชาญด้านการสื่อสาร ด้านดิจิทัล และด้านภัยการเงินนั้น แต่ละทีมล้วนมีไอเดียหรือแผนงานที่น่าสนใจ โดยผู้ได้รับรางวัลชนะเลิศคือ ทีม NudgeShield จากคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ซึ่งสามารถตอบโจทย์รูปแบบของภัยการเงินที่สำคัญในปัจจุบันได้ครบถ้วนแบบ one stop service เพราะมีทั้งการให้ความรู้ ควบคู่กับการป้องกัน ครั้งนี้เราจึงพาผู้อ่านไปพูดคุยกับทั้ง 10 ทีมกัน

electrical tram in region
electrical tram in region
electrical tram in region

ทีม NudgeShield กระตุ้นสมองป้องกันภัย

 

ทีมหนุ่มสาวจากแดนเหนือที่มาพร้อมสโลแกน “มิจฯ ขยาด เมื่อ Nudge ขยับ!” จากประสบการณ์ที่คนรอบ ๆ ตัวต่างถูกหลอก เพราะมิจฉาชีพไม่เลือกว่าเป็นใคร ทุกคนสามารถตกเป็นเหยื่อได้ จึงต้องการเตือนภัยทุกคน

 

ทีมงานสังเกตว่า จริง ๆ แล้วปัญหาไม่ได้เกิดจากความไม่รู้ แต่ ณ ขณะที่ตัดสินใจอาจมีอะไรบางอย่างที่ทำให้ไม่ทันคิด เช่น เวลารีบเร่ง วินาทีที่ตัดสินใจจึงสำคัญมาก ถ้าเรารู้ว่าระบบการทำงานของสมองมี 2 ส่วน คือ ส่วนทำงานเร็วที่ใช้ประสบการณ์ตัดสิน และส่วนทำงานช้าที่ใช้การตรึกตรองด้วยเหตุผล ถ้าเราสามารถกระตุ้นเตือนให้ถูกจุด ความเสี่ยงก็จะลดลงได้

 

ความโดดเด่นของ NudgeShield คือ การสื่อสารกับคนที่ใช้โซเชียลมีเดียผ่านแอปพลิเคชัน “BADEON” ซึ่งมีความหมายว่า สถานการณ์เลวร้ายที่ไม่มีสิ้นสุด เปรียบเหมือนการที่มิจฉาชีพจะไม่หยุดคิดกลโกงหลอกคน และยังพ้องเสียงกับภาษาเหนือว่า “บะ-ดี-โอน” ที่แปลว่า “อย่าโอน” ด้วย โดยให้ความรู้ และวิธีการป้องกันตัวไปพร้อมกัน

 

แอปฯ นี้จะช่วยแจ้งเตือนเบอร์โทร ข้อความ และบัญชีธนาคารที่น่าสงสัย โดยการใช้สี รูปภาพ และเสียงที่แสดงถึงความเสี่ยงของผู้ที่โทรเข้ามา ข้อความที่ได้รับ และบัญชีผู้รับโอนเงิน เพื่อกระตุกสมองให้ฉุกคิดก่อนตัดสินใจลงมือทำ

 

ฝากไว้ให้คิด “เอ๊ะ ก่อน โอน”

poster for robot and technology fair
poster for robot and technology fair
poster for robot and technology fair

ทีมแคปจอ สื่อสารแบบง่าย ส่งผลวงกว้าง

 

สามหนุ่มสาวธรรมศาสตร์ ผู้ชื่นชอบการส่งผลงานเข้าประกวดในโครงการต่าง ๆ เป็นทุนเดิม ที่อยากจะเข้ามาแข่งขันครั้งนี้ เพราะมองว่าเป็นประเด็นทางสังคม และมิจฉาชีพเป็นเรื่องใกล้ตัวเพราะมีคนใกล้ตัวเพิ่งโดนหลอกทั้งเสียเงิน เสียเวลา เป็นคดีความ จึงเป็นแรงบันดาลใจให้อยากกระตุ้นเตือนสังคม

 

งานที่นำเสนอเป็นการสื่อสารที่เข้าถึงง่าย ทำได้ทันที และส่งผลในวงกว้าง ซึ่งมี 2 ส่วนหลัก คือ กราฟิก LINE ที่จับกลุ่มผู้สูงวัย และมีมเพื่อเจาะกลุ่มวัยรุ่น

 

สิ่งสำคัญคือการทำให้เกิดการส่งต่อ ภาพต้องสวย เป็นสื่อเชิงบวก สอดคล้องกับตัวตนของคนนั้น ๆ เช่น ศาสนา สัตว์เลี้ยง ดอกไม้ โดยอาจเป็นภาพเดิม ๆ แต่จัดวางข้อความใหม่ให้ดึงดูด

 

ฝากไว้ให้คิด “ไม่สวยแต่โอนไว ที่โดนไปน่ะหมดตัวรึยัง”

 

poster for robot and technology fair
poster for robot and technology fair

ทีมผิงไฟกับกิมมิกดวงตามิจฉาชีพ

 

สี่หนุ่มนักเศรษฐศาสตร์จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผู้สนใจกิจกรรมที่จัดโดย ธปท. และต้องการสวมบทบาทนักเศรษฐศาสตร์ในการสื่อสารกับผู้คนทั่วไปเรื่องภัยการเงิน โดยการทำเรื่องยากให้เป็นเรื่องง่าย เช่นเดียวกับที่มิจฉาชีพใช้การสื่อสารง่าย ๆ มาหลอกผู้คน รวมถึงต้องการฝึกทักษะด้านการตลาด และเปิดประสบการณ์ทำงานกับแบงก์ชาติ

 

ทางทีมเสนอการดึงดูดคนให้เข้ามาทำแบบทดสอบ “Blindfold Test: Let’s see your eyesight เพราะดวงตาเป็นหน้าต่างของมิจฉาชีพ” ที่สอดแทรกเรื่องภัยการเงินเข้าไปในคำถาม มีกิมมิกเป็นแครักเตอร์ผ้าปิดตาที่น่ารักและเข้าถึงง่าย เพื่อเป็นจุดเริ่มในการสร้างเครือข่ายของผู้คนไว้สำหรับจัดกิจกรรมเตือนภัยการเงิน ทั้งแคมเปญ นิทรรศการ เฟซบุ๊ก ไลฟ์ บล็อก หรือเพจ เพื่อต่อยอดเรื่องราวและสร้างคอมมิวนิตีสำหรับการเรียนรู้ต่อไปในอนาคต

 

ฝากไว้ให้คิด  “เพราะดวงตาคือหน้าต่างของมิจฉาชีพ”

poster for robot and technology fair
poster for robot and technology fair

ทีมมิจฉาชอบ เตือนภัย ไม่เชื่อ ไม่รีบ ไม่โอน

 

สี่สาวนักการตลาดซึ่งเคยมีประสบการณ์ร่วมแข่งขันแผนการสร้างแบรนด์มาแล้ว และเห็นว่าการประกวดครั้งนี้เป็นโครงการระดับชาติที่มีความท้าทาย จึงร่วมส่งผลงานเพื่อนำความแข็งแรงของแบรนด์ ธปท. เข้าไปนั่งในใจผู้บริโภค และลดปัญหาภัยการเงินที่เป็นเรื่องใกล้ตัวทุกคนไปพร้อมกัน โดยเฉพาะสังคมผู้สูงอายุที่ขาด digital literacy

 

ทีมมิจฉาชอบนำเสนอการดึงสโลแกนที่ ธปท. สร้างภาพจำอยู่เดิมว่า “ไม่เชื่อ ไม่รีบ ไม่โอน” มาขับเคลื่อนต่อ กลายเป็น “No No No ไม่เชื่อ ไม่รีบ ไม่โอน” เพื่อเริ่มให้คนฉุกคิดด้วยตัวเอง โดยรวบรวมข้อมูลข่าวสารที่กระจัดกระจายมานำเสนอผ่านโฆษณาที่แสดงถึงผลกระทบและกลโกง 6 รูปแบบ และยังมีเพลงและ TikTok Challenge เข้ามาเสริมด้วย

 

ฝากไว้ให้คิด   “No No No ไม่เชื่อ ไม่รีบ ไม่โอน”

poster for raising ideas to devolop Chiangmai city
poster for raising ideas to devolop Hatyai city

ทีมสเลอร์ปี้สีรุ้ง เสริมความรู้เยาวชน

 

เด็ก ๆ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ผู้แข่งขันอายุน้อยที่สุดที่เข้ารอบ 10 ทีม จากสถานการณ์ที่มีคนรอบตัวโดนภัยมิจฉาชีพหลอกบ่อยครั้ง และได้ยินข่าวแทบทุกวันว่ามีคนสูญเสียเงินเก็บไปจำนวนมาก จึงเป็นที่มาของการสร้างสรรค์โครงการ Young Inspire Finance ซึ่งเป็นระบบโครงสร้างที่ให้เยาวชนเป็นยุวฑูตน้อยในการนำข้อมูลไปเผยแพร่แก่ผู้สูงอายุซึ่งเป็นกลุ่มเปราะบางและได้รับผลกระทบมากที่สุด รวมถึงคนในชุมชน เพื่อสร้างความเข้าใจถึงการเงินดิจิทัล และลดปัญหาที่จะเกิดขึ้นในอนาคต ก่อนจะนำไปเผยแพร่แก่ครอบครัว และคนอื่น ๆ ต่อไป

 

ฝากไว้ให้คิด  “เลี่ยงคนที่เขาลักเรา มันไม่ยากหรอก”    

quotes from new gen focus group
quotes from new gen focus group

ทีมหนุ่มสาวสุดงง เจาะผ่านประสาทสัมผัสทั้ง 5

 

แก๊งเพื่อน ๆ จากสถาบันเทคโนโลยีนานาชาติสิรินธร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ที่ได้ทราบข่าวโครงการจากเพจเฟซบุ๊กที่มองว่าภัยการเงินเป็นปัญหาใกล้ตัว ใคร ๆ ก็โดนได้ ทางทีมจึงระดมไอเดียเพื่อขอมีส่วนช่วยแก้ปัญหา โดยคิดว่าการเข้าร่วมโครงการยังเป็นโอกาสในการรับฟังความคิดของคนอื่นด้วย

 

น้อง ๆ ได้นำเสนอนโยบาย 5 ประสาทสัมผัสเพื่อเตือนภัยการเงิน ได้แก่ ตาดู-ผ่าน LINE สติกเกอร์ มือสัมผัส-ผ่านวอลล์เพเปอร์เสริมโชคบนมือถือ หูฟัง-ผ่านบทเพลงที่สอดแทรกเนื้อหาเตือนภัยการเงินทางวิทยุ ปาก-ผ่านการพูดประชาสัมพันธ์ที่โรงพยาบาล และจมูก-ผ่านยาดมที่มีคำคมเรียกสติบนฉลาก

 

ฝากไว้ให้คิด  “เก็บเงินไว้ใช้กับคนที่ใช่ โปรดอย่าเผลอปันใจให้คนอื่นที่ไม่ใช่หวานใจของเธอ”

infographic collecting ideas from focus group for effective communication
infographic collecting ideas from focus group for effective communication

ทีมหมามะพร้าวไซเบอร์ สะกิดใจไม่ต้องโอน

 

หนุ่มสาวจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยที่มีจุดเริ่มต้นจากที่เกือบโดนหลอกเอง เมื่อได้ทราบข่าวโครงการจาก LINE ของคณะ และเห็นว่าเป็นหัวข้อที่เป็นประโยชน์แก่สังคม ทางทีมจึงเข้าร่วม โดยนำเสนอแคมเปญ “จะทำอะไรก็อย่าโอน อย่าโอน” ที่ประกอบด้วย 3 แคมเปญย่อยคือ หนึ่ง จานใช้แล้วรวย ที่สกรีนคำคม/คำเตือนภัยการเงินลงไปเพื่อสะกิดใจคนที่ไม่ใช้โซเชียลมีเดีย เนื่องจากเป็นภาชนะที่ทุกคนต้องใช้ สอง เอฟเฟกต์ใน TikTok “อย่าโอน” ที่ให้คนเข้ามาเล่มเกมตอบคำถามและส่งต่อ ๆ กันเป็น viral และสาม เกมเบอร์ปริศนา ให้เล่นผ่าน Facebook หรือ LINE ที่จำลองสถานการณ์จริงให้ผู้เล่นได้เรียนรู้ลักษณะการโกงผ่านเกม โดยช่วยประเมินความเสี่ยงจากคะแนนที่ได้

 

ฝากไว้ให้คิด “จะทำอะไรก็อย่าโอน อย่าโอน”

infographic collecting ideas from focus group for effective communication
infographic collecting ideas from focus group for effective communication

ทีมอย่าวางใจคน จะ “จน” ใจเอง กับ 5 ยุทธวิธีป้องภัย

 

หนึ่งสาวผู้มีความมาดมั่นและมีความสนใจหลากหลาย มองเห็นช่องว่างทางการสื่อสาร เลยต้องการเข้ามาจัดการปัญหาด้านการสื่อสารให้ประชาชนเข้าใจได้ง่าย และเสริมทักษะทางการเงินของคนไทย โดยใช้ 5 ยุทธวิธี ผ่านกลยุทธ์ SHARE (S–Stimulus, H–Humanize, A–Adaptive, R–Rapid, E–Engage) แบ่งปันข้อมูล ปรับพฤติกรรม สร้าง New Normal: อ่านก่อนโอน คิดก่อนคลิก เช็กก่อนแชต

 

ไอเดียที่เสนอผ่านตัวอักษร 5 ตัว เช่น เกมจำลองแชตให้ทดลองคุยกับมิจฉาชีพ คอร์สเรียนออนไลน์ที่ให้วิเคราะห์เคสที่เกิดขึ้นจริง “30 minute crash course” และระบบเตือนภัยบน LINE ธนาคารพาณิชย์ และค่ายโทรศัพท์มือถือ


ฝากไว้ให้คิด “เช็กก่อนเชื่อ” เพื่อเพิ่มฟิลเตอร์กรองมิจฉาชีพ

infographic collecting ideas from focus group for effective communication
infographic collecting ideas from focus group for effective communication

ทีม Warning Bros ใช้ LINE เจาะกลุ่มผู้เดือดร้อน

 

จากประสบการณ์ตรงของตัวเองและเครือญาติที่เคยสูญเสียเงินบนโลกออนไลน์ รวมถึงการรับฟังปัญหาร้องเรียนเกี่ยวกับภัยการเงิน ที่ทำให้รู้ว่าคนที่เสียเงินไปไม่มากจะคิดว่าไม่คุ้มที่จะแจ้งความ ได้เป็นแรงดึงดูดให้สี่หนุ่มน้อยจากหลายสถาบันที่มารวมกลุ่มกันจึงมีความสนใจเสนองานแก้ปัญหานี้ ด้วยแอปพลิเคชัน “Warning Bros” ที่ทำหน้าที่รวบรวม ตรวจจับ คัดกรอง และถ่ายทอดความรู้เกี่ยวกับภัยการเงิน ผ่าน 3 ฟีเชอร์ใน LINE เพื่อเจาะกลุ่มผู้เคยเดือดร้อนจากภัยการเงิน ทั้งระบบการประเมินความเสี่ยง จากการคัดลอกข้อความในมือถือมาตรวจสอบว่าเป็นมิจฉาชีพหรือไม่ เกมความรู้การเงินส่วนบุคคล ซึ่งจำลองสถานการณ์จากแหล่งที่น่าเชื่อถือ และระบบตรวจสอบเบอร์โทรและเลขบัญชีผ่านแอปฯ

 

ฝากไว้ให้คิด “เรียนรู้สม่ำเสมอ ครบสเตป สร้างภูมิ”

infographic collecting ideas from focus group for effective communication
infographic collecting ideas from focus group for effective communication

ทีม 100TAKE คิดแคมเปญสื่อสาร

 

ทีมเพื่อนเก่าตั้งแต่สมัยมัธยมที่มารวมตัวกัน ซึ่งเคยมีประสบการณ์ส่งหนังสั้นและสื่อเพื่อพัฒนาสังคมเข้าประกวดในหลายเวที ด้วยความต้องการที่จะใช้ความรู้ด้านการสื่อสาร และการทำธุรกิจมาสร้างประโยชน์แก่สังคม และเพื่อสร้างผลงานเป็นโพรไฟล์สำหรับการทำงานในอนาคต

 

จากปัญหาที่คนไม่จำกัดวัยต้องพบเจอกับภัยการเงิน จึงเสนอแคมเปญเช็กแบล็กลิสต์ คิดก่อนโอน โดยสร้างคอนเทนต์สำหรับเผยแพร่ออนไลน์เพื่อให้คนรู้จักกลโกงต่าง ๆ เช่น หลอกลงทุน หลอกขายของ หลอกตีสนิท รวมถึงวิธีป้องกันไม่ให้ตกเป็นเหยื่อ เพราะโจรมีวิธีหลอกมากมาย แต่สุดท้ายอยู่ที่การกดโอนของเราเอง โดยมีเป้าหมายที่ต้องการสร้างความรับรู้และเจาะกลุ่ม Gen Z และ Gen Y เพื่อนำไปบอกต่อ Gen อื่น ๆ ต่อไป

   

ฝากไว้ให้คิด “ส่องโจรให้เก่ง เหมือนส่องข้างบ้านนะ”

infographic collecting ideas from focus group for effective communication
infographic collecting ideas from focus group for effective communication

สาวน้อยประถม 5 อาสาเตือนเพื่อน

 

ด.ญ.ลัลลิล แรงฤทธิ์ หรือน้องเนียร์ นักเรียนชั้น ป.5 โรงเรียนไผทอุดมศึกษา น้องน้อยสุดท้องในการแข่งขันครั้งนี้ แม้จะไม่เข้ารอบ 10 ทีมสุดท้าย แต่ก็ได้เข้าแข่งขันอย่างกล้าหาญตามลำพัง จากประสบการณ์ที่คนใกล้ตัวเคยได้รับผลกระทบจากมิจฉาชีพ รวมถึงการรับรู้ข่าวสารที่เกิดขึ้นทุกวัน จึงต้องการร่วมนำเสนอแนวคิดให้มีแอปพลิเคชันคอยแจ้งเตือนพี่ ๆ ก่อนรับสายโทรศัพท์ ก่อนกดโอนเงิน เพื่อจะได้ป้องกันตัวเองจากโจรอินเทอร์เน็ตที่มีอยู่จำนวนมาก

 

ฝากไว้ให้คิด “ม ม ม (ม.1 ไม่รับสายแปลก ม.2 ไม่กดก่อนอ่าน ม.3 ไม่ระวังตัวระวังจะโดน)”

infographic collecting ideas from focus group for effective communication
infographic collecting ideas from focus group for effective communication

Tag ที่เกี่ยวข้อง

BOT Magazine Inspiration Interview ภัยทางการเงิน