(1)

ช่วงปี 2500 ก๋วยเตี่ยวชามละ 50 ตังค์ หรือชามละบาท จริงหรือครับ?

พอดีมานั่งดูทองเนื้อเก้าย้อนหลังทาง youtube อยู่ (กลับมาดูอีกรอบ แบบว่าคิดถึง) 

ผมเกิดปี 252x อย่างตัวผมเองตอนเด็กถูกสุดที่เคยกินก็ชามละ 10 บาท ตามสั่ง 15 บาท

ช่วงนั้นจำความได้ว่าประมาณปี 2532-2535 พอปี 2540 ชามละ 20 พิเศษ 25 

เห็นในละครทองเนื้อเก้า ตัวละครบอกว่า ยุคนั้นก๋วยเตี๋ยวชามละ 1 บาท

- พระเอกให้ลำยองกับลูกใช้เดือนละ 300 ก็บอกว่าเยอะแล้ว เงินเดือนนายร้อยยุคนั้นถ้าบอกว่า 300 เยอะ แปลว่าเงินเดือนไม่น่าถึงพันบาท (สัก 800ได้มั้ย)

- ลำยองขายลูกอภิชาติให้คุณกวง 3 หมื่นบาท ตีเป็นเงินปัจจุบัน 3 ล้านได้มั้ย?

เรื่องราวของละครทองเนื้อเก้าเกิดขึ้นในสมัย พ.ศ. 2505 หรือหนึ่งปีหลังจากที่ประเทศไทยมีแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 1 พ.ศ. 2504 ซึ่งมักถูกนับเป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนาเศรษฐกิจไทยสมัยใหม่ ในปี 2568 หรือ 64 ปีหลังจากนั้น ราคาก๋วยเตี๋ยวในประเทศไทยโดยทั่วไปจะอยู่ที่ 40-50 บาท และก็เป็นดังที่เจ้าของกระทู้บอกไว้ ราคาก๋วยเตี๋ยวไม่ได้เพิ่มขึ้นพรวดเดียวจาก 1 บาทเป็น 50 บาท หากแต่ทยอยปรับขึ้นเรื่อย ๆ ตลอด 64 ปี

ในความหมายอย่างง่ายที่สุด อาจเรียกสถานการณ์ที่ก๋วยเตี๋ยวราคาแพงขึ้น แต่ได้ปริมาณเท่าเดิมว่า “เงินเฟ้อ” (inflation)

ถ้าคุณผู้อ่านไปกินก๋วยเตี๋ยวเจ้าประจำและรู้สึกเช่นนี้ โปรดสังเกตให้ดี ก๋วยเตี๋ยวชามโปรดกำลังบอกเล่าบางเรื่องราวของเศรษฐกิจไทยได้อย่างน่าสนใจ

“เดี๋ยวนี้ร้านนี้แพงขึ้นเยอะเลย” - ของแพงเท่ากับเงินเฟ้อเสมอไปหรือเปล่า?

เมื่อก๋วยเตี๋ยวเจ้าประจำขึ้นราคา...

ถ้าหากร้านก๋วยเตี๋ยวเจ้าประจำของเราขึ้นราคาเพียงเจ้าเดียว ก็ยังไม่ถือว่าเป็นเงินเฟ้อ เพราะอาจเป็นการขึ้นราคาจากปัจจัยเฉพาะ เช่น ร้านมีลูกค้าประจำแน่นหนา เลยอยากขึ้นราคาเพื่อเพิ่มกำไร ฉะนั้น จุดสังเกตที่สำคัญที่จะเข้าข่ายว่าเป็น “เงินเฟ้อ” ก็คือ กรณีที่ราคาอาหารและเครื่องดื่มโดยรวมเพิ่มขึ้นเป็นวงกว้าง ดังนั้น การขึ้นราคาสินค้าจึงอาจไม่ใช่เงินเฟ้อเสมอไป แต่ต้องดูภาพรวมและปัจจัยอื่นประกอบด้วย

เมื่อร้านอาหารขอขึ้นราคา เพราะวัตถุดิบแพงขึ้น...

เวลาร้านก๋วยเตี๋ยวเจ้าประจำขึ้นราคา เมื่อลูกค้าถามหาเหตุผล คำตอบที่ได้มักจะคล้าย ๆ กันว่า “ต้นทุนสูงขึ้น” ไม่ว่าจะเป็นราคาเนื้อสัตว์ น้ำตาล น้ำมันพืช แก๊สหุงต้ม ค่าขนส่ง หรือค่าแรง ที่แพงขึ้น ซึ่งหากขยับจากชามก๋วยเตี๋ยวไปมองในภาพเศรษฐกิจระดับมหภาค ปรากฏการณ์นี้ก็คือสิ่งที่เรียกว่า เงินเฟ้อจากต้นทุน (cost-push inflation) ซึ่งราคาสินค้าสูงขึ้น ลูกค้าต้องจ่ายแพงขึ้น เพราะต้นทุนสูงขึ้น แต่ความต้องการของผู้บริโภคไม่ได้เปลี่ยนแปลง ผู้คนยังอยากจับจ่ายเท่าเดิม

เมื่อร้านค้าขึ้นราคา เพราะมีคนอยากซื้อสินค้าจำนวนมาก…

เงินเฟ้อไม่ได้เกิดจากต้นทุนอย่างเดียว ในหลายกรณีเงินเฟ้อก็เป็นผลมาจาก “อุปสงค์” ที่เพิ่มขึ้นได้ (demand-pull inflation) ซึ่งมักเกิดขึ้นในช่วงที่เศรษฐกิจกำลังเติบโตได้ดี ทำให้คนมีรายได้มากขึ้น กำลังซื้อสูงขึ้น ขณะที่ปริมาณสินค้าหรือบริการในตลาดยังเท่าเดิม ส่งผลให้ผู้ประกอบการสามารถขึ้นราคาได้ เพราะรู้ว่ามีคนพร้อมจะจ่ายมากขึ้น

อีกปรากฏการณ์ที่ต้องพูดถึง ซึ่งเป็นเรื่องที่คนส่วนมากนึกไม่ถึงก็คือ การคาดการณ์เงินเฟ้อ (inflation expectation) ที่ส่งผลต่อไปยังระดับเงินเฟ้อจริง กล่าวคือ ถ้าคนส่วนใหญ่ในระบบเศรษฐกิจคาดการณ์ว่า ในอนาคตราคาสินค้าและบริการจะสูงขึ้น ฝั่งผู้บริโภคก็จะรีบสั่งซื้อสินค้า ผู้ประกอบการก็จะเร่งกักตุนวัตถุดิบ เพราะกลัวของแพงขึ้นอีก ขณะที่ลูกจ้างก็จะขอขึ้นเงินเดือนเพื่อให้เพียงพอต่อค่าครองชีพที่คิดว่าจะสูงกว่าเดิม ผู้ประกอบการก็ต้องปรับขึ้นราคาสินค้าตามต้นทุนวัตถุดิบและค่าจ้างที่มากขึ้นด้วย ในท้ายที่สุด ระดับเงินเฟ้อก็จะปรับเพิ่มขึ้นไปในทิศทางเดียวกันกับคาดการณ์เงินเฟ้อในที่สุด

ด้วยเหตุนี้ ธนาคารกลางของทุกประเทศ รวมถึงธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) จึงให้ความสำคัญอย่างมากกับการ “บริหารการคาดการณ์” ของผู้คนในระบบเศรษฐกิจ ให้ยึดโยงและสอดคล้องกับเป้าหมายเงินเฟ้อที่วางเอาไว้ เพราะต่อให้เศรษฐกิจจริงยังไม่ได้ร้อนแรงนัก หากความเชื่อของผู้คนหลุดจากกรอบที่ควรจะเป็น ก็อาจจุดชนวนให้เกิดเงินเฟ้อที่ไม่พึงประสงค์ขึ้นมาได้

“เดี๋ยวนี้ร้านนี้ให้ลูกชิ้นน้อยลง/ใช้น้ำมะนาวสังเคราะห์แทนมะนาวสด” - อีกรูปแบบของเงินเฟ้อ

ในโลกความเป็นจริง “เงินเฟ้อ” ไม่ได้แสดงออกแค่ในรูปแบบของราคาสินค้าและบริการที่เพิ่มขึ้นเสมอไป เพราะหลายครั้งเวลาที่ผู้ประกอบการต้องเผชิญกับต้นทุนที่สูงขึ้น ไม่ว่าจะเป็นราคาวัตถุดิบ ค่าแรง หรือค่าขนส่ง พวกเขาอาจเลือกปรับตัวด้วยวิธีอื่น ๆ ที่ไม่ใช่การขึ้นราคาโดยตรง ยกตัวอย่างเช่น การลดปริมาณสินค้า (เรียกว่า Shrinkflation) การลดคุณภาพ เปลี่ยนแปลงส่วนประกอบของสินค้า หรือปรับรูปแบบของบริการ (เรียกว่า Skimpflation) เพื่อให้ยังสามารถขายในราคาเท่าเดิมได้

สาเหตุที่ผู้ผลิตไม่ขึ้นราคาทันทีก็เพราะในแง่ของการตลาด “ราคา” คือสิ่งที่ไวต่อความรู้สึกของผู้บริโภคมากที่สุด การเปลี่ยนตัวเลขบนป้ายราคาอาจทำให้ลูกค้าถอยห่างได้ง่ายกว่าการเปลี่ยนปริมาณหรือคุณภาพเล็กน้อย จึงเป็นกลยุทธ์สำคัญที่ผู้ประกอบการมักนำมาใช้ก่อนที่จะมีการปรับราคา

อีกหนึ่งปรากฏการณ์ที่เริ่มได้รับความสนใจมากขึ้นในช่วงหลังคือ Cheapflation เป็นกรณีที่สินค้าชนิดเดียวกัน กลุ่มที่ราคาถูกกว่าปรับราคาเพิ่มขึ้นเร็วกว่ากลุ่มที่มีราคาแพง ซึ่งส่งผลให้เกิดความเหลื่อมล้ำของราคาสินค้า ขึ้นอยู่กับกลุ่มสินค้าที่ผู้บริโภคเลือกซื้อ เพราะคนที่มีรายได้น้อยมักพึ่งพาสินค้าราคาถูกในชีวิตประจำวัน ทำให้ภาระค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้นมากกว่าคนที่มีรายได้สูง สอดคล้องกับงานวิจัยที่เผยแพร่ในเว็บไซต์ของ The Centre for Economic Policy Research (CEPR)1 ที่พบว่า ผู้บริโภคบางกลุ่มที่พยายามปรับตัว เช่น หันมาเลือกสินค้าราคาประหยัดลงเพื่อประคองคุณภาพชีวิต แต่กลับพบว่าสินค้ากลุ่มนี้ขึ้นราคาแรงกว่าสินค้าพรีเมียม ซึ่งสถานการณ์เช่นนี้เห็นได้ชัดเจนเป็นพิเศษในกรณีของร้านอาหาร จากการที่ร้านอาหารหรูจะสามารถดูดซับต้นทุนที่เพิ่มขึ้นได้มากกว่าเพราะมีอัตรากำไรอยู่ในระดับสูง จึงอาจไม่จำเป็นต้องรีบขึ้นราคา ซึ่งตรงกันข้ามกับร้านก๋วยเตี๋ยวริมทางที่แม้จะไม่อยากขึ้นราคา ไม่อยากลดปริมาณ หรือลดคุณภาพ เพราะกลัวลูกค้าจะหาย แต่ก็หลีกเลี่ยงไม่ได้

“ก๋วยเตี๋ยวแพงขึ้นหน่อยได้ ถ้าหากสอดคล้องกับรายได้ของลูกค้า”

แน่นอนว่าเงินเฟ้อที่สูงเกินไปไม่ใช่สิ่งที่ใครต้องการ แต่ลองนึกภาพตามว่า ถ้าคุณกินก๋วยเตี๋ยวร้านเดิมมาตลอด 20 ปี โดยที่ราคายังเท่าเดิมไม่เคยเปลี่ยนเลย อาจมีบางอย่างที่ดูแปลกใช่ไหม?

ในทางเศรษฐศาสตร์ เงินเฟ้ออ่อน ๆ ที่อยู่ในระดับไม่เกิน 3% และไม่ผันผวนจนเกินไป มักถือเป็นสัญญาณบวก เพราะแสดงว่าเศรษฐกิจกำลังมีชีวิตชีวา ความต้องการในสินค้าและบริการยังคงเติบโตอยู่ ซึ่งส่งผลให้ราคาค่อย ๆ ขยับขึ้นอย่างพอดี ไม่รุนแรง ไม่หวือหวา ซึ่งการมี “เสถียรภาพของราคา” เช่นนี้ ทำให้ทั้งผู้บริโภคและผู้ประกอบการสามารถวางแผนล่วงหน้าได้ง่ายขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการจับจ่ายใช้สอย ออมเงิน หรือลงทุนเพื่อขยับขยายกิจการ และทั้งหมดนี้ก็เป็นรากฐานสำคัญของเศรษฐกิจที่จะเติบโตอย่างยั่งยืน

ดังนั้น หากราคาก๋วยเตี๋ยวเพิ่มขึ้นนิดหน่อย ด้วยเหตุผลที่สมเหตุสมผล และไม่ได้แพงจนเกินเอื้อม ก็อาจเป็นสัญญาณที่ดีว่าเศรษฐกิจกำลังเดินหน้า คนมีรายได้และกำลังซื้อเพิ่มขึ้น และวงจรของการหมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจก็ยังทำงานอย่างราบรื่น

ในทางกลับกัน หลายท่านอาจมีความกังวลว่าเงินเฟ้อที่ต่ำต่อเนื่อง ก็อาจนำไปสู่ภาวะเงินฝืด หรือที่เรียกว่า deflation ซึ่งในความเป็นจริงจะดูว่าน่ากังวลหรือไม่ต้องประเมินลึกลงไปถึงที่มาของเงินเฟ้อต่ำว่าเป็นผลมาจากอะไร โดยหากเกิดจากปัจจัยด้านอุปสงค์ที่ผู้คนไม่กล้าใช้จ่าย ไม่กล้าลงทุน เหมือนอย่างที่เกิดขึ้นในญี่ปุ่นช่วงต้นทศวรรษ 1990 ซึ่งเป็นช่วงที่เศรษฐกิจชะลอตัวรุนแรง และลากยาวมานับสิบปีก็ถือว่าน่าเป็นห่วง เพราะความเชื่อมั่นของทั้งประชาชนและภาคธุรกิจที่ถดถอย ทำให้ธุรกิจชะงัก การผลิตน้อยลง คนตกงานมากขึ้น และเศรษฐกิจก็เข้าสู่วงจรลบที่ยากจะฟื้นตัว ซึ่งตรงกันข้ามกับกรณีเงินเฟ้อไทยที่ต่ำในช่วงที่ผ่านมาที่ไม่ได้น่ากังวล เพราะเป็นผลมาจากปัจจัยอุปทานที่ราคาต้นทุนการผลิตลดลง แต่การบริโภคในประเทศยังขยายตัวได้ดีต่อเนื่อง (อ่านเพิ่มเติมได้ในบทความ “ปลดล็อกความเข้าใจ เงินเฟ้อไทย ทำไมถึงต่ำ” https://www.bot.or.th/th/research-and-publications/articles-and-publications/bot-magazine/Phrasiam-68-2/theknowledge-lowinflation.html)

ดังนั้น หน้าที่สำคัญของธนาคารกลางจึงไม่ใช่การทำให้ราคาสินค้าถูกที่สุดหรือแพงที่สุด แต่คือการประคับประคองเงินเฟ้อให้อยู่ในระดับที่พอดี คือ ไม่สูงเกินไปจนคนอยู่ไม่ได้ และไม่ต่ำเกินไปจนเศรษฐกิจไม่ขยับ ซึ่งจะต้องอิงกับโครงสร้างและศักยภาพการเติบโตของประเทศนั้น ๆ เป็นหลัก

ฉะนั้น ครั้งต่อไปที่คุณนั่งหน้าชามก๋วยเตี๋ยว ลองค่อย ๆ ลิ้มรส บางทีคุณอาจจะไม่ได้แค่รสชาติของน้ำซุป แต่อาจกำลังรับรู้ถึง "อุณหภูมิของเศรษฐกิจ" ที่กำลังเคลื่อนไหวอยู่เงียบ ๆ ในชามตรงหน้า